Beheerders Maashorst erkennen mislukking Adviesraad maar vinden dat zij burgers genoeg betrekken

Beheerders van de Maashorst wilden in 2019 middels een Adviesraad burgers beter mee laten praten in het natuurgebied. Tot grote onvrede van de betrokkenen kwam die raad nooit van de grond. Toch komt er volgens de beheerders genoeg terecht van participatie.

“In 2020 werken boeren, burgers, ondernemers, beheerders en bestuurders al ruim 15 jaar eendrachtig samen aan het duurzaam beheer en de voortdurende ontwikkeling van De Maashorst”, zo valt te lezen in het Maashorst Manifest uit 2010, de blauwdruk voor beleid in het natuurgebied.

Adviseren, samenwerken, participeren … Welk woord je er ook voor kiest, de ambitie om van De Maashorst een gezamenlijk, door burgers gedragen project te maken klinkt in alle belangrijke beleidsdocumenten sinds 2010 door.

Nieuwe werkwijze

Om dat samenwerken in goede banen te leiden werd in 2019 een nieuwe manier van werken geïntroduceerd. Ondernemers, burgers, recreanten en andere belanghebbenden zouden hun stem kunnen laten horen via één officieel adviesorgaan: de Adviesraad. “We gaan naar een manier van werken waarbij burgers, individueel of georganiseerd, direct of indirect de kans krijgen invloed uit te oefenen op de ontwikkeling, uitvoering en/of evaluatie van beleid in De Maashorst”, zo valt te lezen in de aankondiging van de nieuwe werkwijze.

Kritiek

Maar begin 2021 stuurden een aantal gebruikersgroepen kritische brieven naar de verschillende gemeenteraden waaruit bleek dat zij ontevreden zijn over de manier waarop ze worden betrokken bij de ontwikkelingen in het gebied.

Uit gesprekken met die groepen  werd al snel duidelijk dat de Adviesraad sinds januari 2020 niet meer functioneert en dat hij dat in feite nooit echt gedaan heeft. “Mijn stem als recreant wordt eigenlijk nooit gehoord als het over de Maashorst gaat”, geeft Chris Dirks namens een onofficiële wandelgroep aan. Maarte Nuijen (hondenliefhebbers), Iris Arts (Stichting Ruiters en Menners Herperduin/Maashorst), Arie Kemps (Maashorstburgers), Erik van Putten (mountainbikers) en Frank van Driel (recreatieve fietsers) sluiten zich hierbij aan.

Navraag leert dat niet alleen de gebruikersgroepen kritisch zijn. Dtv Nieuws sprak ook twee leden van de voormalige Raad van Advies die de kritiek delen. Een van hen is Joep van Lieshout van IVN Uden: “Het meedenken over beleid is eigenlijk min of meer gestrand. Op dat gebied is het alleen maar slechter geworden. Wij weten het Maashorstteam wel te vinden, maar de beleidsmakers niet,” aldus Van Lieshout.

Gesprek

Bart van Dijk en Franko van Lankvelt, respectievelijk voorzitters van Team de Maashorst en het Bestuurlijk Regieteam, erkennen het probleem met de Adviesraad.

“De Adviesraad heeft eigenlijk nooit gefunctioneerd”, zo bevestigt Van Dijk het beeld dat door de verschillende belangengroepen geschetst wordt. Hij legt uit dat door het samenvoegen van de Raad van Advies en Gebruikersraad een ‘té gemêleerde’ groep ontstond waarin de belangen te ver uit elkaar liepen.

“De Adviesraad heeft niet gebracht wat we ervan verwacht hadden”, vult Franko van Lankvelt aan. “Zowel Team de Maashorst als het BRT heeft nu heel duidelijk het signaal gekregen van ‘doe hier iets mee’. Daarom hebben we in april een open overleg georganiseerd. Op die avond hebben we de onvrede goed opgevangen en nu zijn we aan het uitzoeken hoe de organisatie van natuurgebied de Maashorst eruit gaat zien in de nieuwe gemeente Maashorst.”

Ik ben er geen voorstander van dat gebruikersgroepen als mountainbikers meepraten over beleid

Bart van Dijk, Team de Maashorst

Maar de aankondiging van de nieuwe werkwijze in 2019 creëerde een sterke verwachting dat gebruikers en ondernemers een structureel onderdeel van beleidsvoering zouden zijn. Inmiddels zijn we ruim anderhalf jaar verder en is er van die ambitie weinig terecht gekomen. Kunnen we spreken van bestuurlijk falen?

“De Adviesraad had naar ons idee een onafhankelijk orgaan moeten zijn”, zo antwoordt Van Dijk, “dat gevraagd en ongevraagd advies geeft. Daar moet gewoon een kop op zitten en ze moeten zichzelf organiseren. Dan willen wij ze graag bedienen. Maar de beoogde voorzitter, Eja Praasterink, voelde zich er niet lekker bij vanwege de vele uiteenlopende belangen. Wij hebben toen twee keer het voortouw genomen. Maar ik vind niet dat dat onze verantwoordelijkheid moet zijn. Om als Adviesraad goed te functioneren zou ze deels onafhankelijk moeten zijn van Team de Maashorst.”

“Voortschrijdend inzicht leert ons dat een Adviesraad zoals die toentertijd is geformeerd niet werkt,” zo vertelt Van Lankvelt. “Er zijn in de tussentijd wel enkele ‘inlopen’ georganiseerd waar iedereen onderwerpen kon aandragen. Maar de tijd is te kort geweest om alle ambities uit van de nieuwe werkwijze te realiseren.”

Product

“Overigens”, zo vervolgt Van Dijk, “betekent het niet-functioneren van de Adviesraad nog niet dat er niks terecht is gekomen van participatie. Op het moment dat wij een projectplan maken dan zit daar altijd een communicatie of participatie paragraaf in. Wij gaan daarbij opgavegericht te werk, dat staat ook gewoon in de nieuwe werkwijze. Dus als wij werken aan een project dan kijken we wie daar een belang bij hebben en stellen we die mensen in de gelegenheid om mee te denken. Je kunt prima een participatieproces opzetten zonder een Raad van Advies of Gebruikersraad."

"Dat betekent niet dat we de Gebruikersraad niet willen bedienen overigens", vervolgt Van Dijk. "Als zij zich weer organiseren willen we graag weer op de oude manier met ze samenwerken."

De Maashorst Community kan zeker wel initiatieven inbrengen

Franko van Lankvelt, Bestuurlijk Regieteam

Van Dijk licht zijn methode verder toe: “In principe voer je participatie om gebruik te maken van gebiedskennis zodat je het product dat je oplevert kan verrijken. Daarom ben ik er ook voorstander van om mensen op basis van expertise mee te laten praten. Om diezelfde reden ben ik er geen voorstander van dat gebruikersgroepen zoals de mountainbikers meedenken over het beleid, behalve natuurlijk als ze de expertise hebben. Ook ben ik er geen voorstander van dat dorpsraden of dat soort clubjes in de Adviesraad komen. Dat vind ik lokale politiek.” Van Lankvelt ondersteunt deze aanpak: “De inbreng van gebruikersgroepen heeft absoluut meerwaarde. Maar beleid maken gaat over heel andere dingen dan de wens voor een wegwijzer voor wandelaars, om maar iets te noemen. Beleid is niet hetzelfde als uitvoering.”

Ambitie

Maar het BRT van Van Lankvelt wilde dat burgers op eigen initiatief mee konden praten in het natuurgebied. Hoe valt dat te rijmen met een opzet waarbij Team de Maashorst bepaalt wie er wel of niet mee mag praten? “De Maashorst Community [burgers, omwonenden en ondernemers, red.] kan zeker wel initiatieven inbrengen”, zo geeft Van Lankvelt aan. “Dat was ook de opzet indertijd met de nieuwe werkwijze. Alleen leren we dus nu dat die Adviesraad niet werkt. Daarom zijn we weer in overleg met de verschillende groepen. We willen van hen horen hoe zij denken in dezen het beste te kunnen functioneren.”

Toch klagen meerdere gebruikersgroepen dat er niets met hun ideeën gedaan wordt. Soms krijgen zij zelfs helemaal geen reactie op hun mails. Verder geven ze aan dat zij ook wel degelijk willen meepraten over beleid en niet alleen over de uitvoering, zoals dat hen in 2019 ook beloofd werd.

Ter illustratie licht Erik van Putten van de mountainbikers toe waar zijn organisatie graag over had meegepraat in het afgelopen jaar: “Allereerst was er natuurlijk het veelbesproken evaluatierapport van Arcadis. Het eindrapport zou nog worden voorgelegd aan de Adviesraad maar dat is nooit gebeurd. In het verlengde daarvan zien we nu dat er vanwege veiligheid en ecologie extra eisen worden opgelegd aan evenementen, waaronder de voor onze fietsvereniging belangrijke toertochten. Ook dit is niet in de Adviesraad besproken. Interessant zou ook zijn om in de Adviesraad de recente ontwikkelingen rondom de fusie van Landerd en Uden, en de nieuwe rol van Oss en Bernheze te bespreken.” Verder praat Van Putten ook graag mee op strategisch niveau: “De balans tussen natuur en recreatie en tussen rust en drukte bijvoorbeeld.”

Kwartiermaker

De grote opkomst bij het open overleg van afgelopen april liet zien dat er sterke behoefte is aan duidelijkheid over de rol die belangengroepen kunnen spelen in De Maashorst. Uit de gesprekken die Dtv Nieuws voerde blijkt dat er behoefte is aan een officieel adviesorgaan dat structureel meegenomen wordt in de ontwikkeling van het natuurgebied. Tegelijkertijd onderkennen alle betrokkenen dat het plan voor één gezamenlijke Adviesraad te ambitieus was, vanwege de uiteenlopende belangen. Meerdere groepen gaven aan tevreden te zijn met een terugkeer naar de constructie met een Raad van Advies en Gebruikersraad.

Het is nu aan de kwartiermaker van de nieuwe gemeente Maashorst om te bepalen welke rol burgers, gebruikers en ondernemers kunnen spelen in de Maashorst. Arie Kemps van de Maashorstburgers vreest dat dat weinig goeds betekent voor de belangengroepen die liever gisteren dan vandaag zien dat zij een officiële adviesrol krijgen. Hij is bang dat het vormgeven van de nieuwe gemeente zoveel uitdagingen met zich mee zal brengen dat er pas eind 2022 duidelijkheid komt over de rol die belangengroepen spelen in De Maashorst.

Voor reacties, vragen en/of opmerkingen over dit verhaal of tips voor andere onderzoeksverhalen: mail direct met onze onderzoeksjournalisten Coen Ramaer en Kevin Janssen via [email protected]. 

Dit verhaal werd mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.